Uwarunkowania poprawy konkurencyjności intermodalnych przewozów kontenerowych

Artykuł powstał na podstawie badań wykonywanych w ramach projektu badawczego własnego nr 4 T12C 023 28 pt. ”Przewozy multimodalne ładunków zjednostkowanych w Polsce, w relacji zachód - wschód i wschód - zachód”.

W lądowych sieciach logistycznych przewóz towarów sztukowych podatnych na konteneryzację jest zdominowany przez transport samochodowy. Udział przewozów intermodalnych jest niewspółmiernie niski w stosunku do pojemności tych sieci oraz wydajności terminali przeładunkowych, a także w stosunku do potrzeb społecznych, związanych z koniecznością udostępnienia infrastruktury transportowej innym rodzajom użytkowników, powstrzymywania jej degradacji, zwiększenia stopnia bezpieczeństwa w ruchu drogowym, czy zmniejszenia szkodliwego oddziaływania transportu na środowisko. Ten stan rzeczy utrwalają obiektywne zjawiska, związane z zachowaniami rynkowymi przedsiębiorstw sprzedających i kupujących usługi transportowo-spedycyjne. Dlatego udział przewozów intermodalnych w całkowitej wielkości przewozów towarowych z reguły nie przekracza kilku procent. W państwach, które dostrzegają ten problem i próbują mu przeciwdziałać stosując różne zabiegi interwencyjne, waha się on od 5 do 15%. W Polsce, która tego nie robi, nie przekracza 2%, a wynik ten jest głównie zasługą przewozów międzynarodowych.

Warunki poprawy konkurencyjności intermodalnych przewozów kontenerowych determinują trzy czynniki:
• konkurencyjność czasowa przewozu
• konkurencyjność kosztowa przewozu
• standardy w transporcie intermodalnym.

Analiza wykorzystywanych mechanizmów interwencyjnych skłania do wniosku, że czynnikiem decydującym jest koszt przewozu. Czy istotnie tak jest?

Konkurencyjność czasowa i kosztowa przewozu
Na rysunkach 1 i 2 pokazano czasowe parametry przewozu wybranych, krajowych towarowych połączeń kolejowych. Natomiast w tabeli 1 przedstawiono analizę czasu i koszt przewozu kontenerów transportem samochodowym na podobnych trasach. Następnie porównano czas i koszt przewozu na wybranych trasach. Wyniki analiz przedstawiono w tabelach 2 i 3. Z analizy wynika, że przewóz transportem kolejowym jest konkurencyjny kosztowo, ale niekonkurencyjny czasowo. Jego przewaga kosztowa byłaby jeszcze bardziej widoczna, gdyby w przewozie transportem samochodowym uwzględnić wszystkie koszty zewnętrzne, czego się z reguły nie robi ze względu na trudności z ich policzeniem. Jednak w praktyce dominującym czynnikiem wyboru jest czas. Czynnik ten waży szczególnie mocno w przewozach na krótsze odległości. Wyniki analizy są o tyle interesujące, ponieważ działania na rzecz wzrostu wielkości przewozów intermodalnych, podejmowane przez szereg państw europejskich, mają charakter organizacyjny, legislacyjny i finansowy, przy czym te ostatnie występują w większości przypadków i często przybierają formę dopłat do tego rodzaju przewozów [1, 2]. Efektem podejmowanych działań jest wielokrotnie większa liczba przewozów intermodalnych w tych państwach, niż w Polsce. Podkreśla się przy tym często, że przewozy intermodalne wymagają dotowania. Tymczasem analiza nasuwa wniosek, że to nie koszt przewozu, a czas przewozu jest czynnikiem ważącym przy wyborze rozwiązania transportowego.

Rola standardów w przewozach intermodalnych
Zakres przeprowadzonej analizy porównawczej kosztów i czasu przewozu transportem kolejowym i samochodowym prowadzi do wniosku, że prawdopodobnie występują dodatkowe czynniki wpływające na niską konkurencyjność przewozów intermodalnych. Do tych czynników należy zaliczyć wszelkiego rodzaju bariery wpływające na wydłużenie czasu przewozu, a w konsekwencji na niemożność zapewnienia przez spedytora oczekiwanego poziomu obsługi, w którym ważą punktualność i niezawodność dostawy oraz konkurencyjny w stosunku do transportu samochodowego czas dostawy.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 2/2007.