Uszlachetnianie czynne – najważniejsze informacje

Roman Andrzejewski, ekspert z Łukasiewicz - Instytutu Logistyki i Magazynowania: Uszlachetnianie czynne (ang. Inward Processing Procedure, IPO) jest jedną ze specjalnych procedur celnych. Uszlachetnianie czynne związane jest z przerobem towarów sprowadzanych z zagranicy, przy czym wspomniany przerób może dotyczyć następującego obszaru:
- obróbka towarów, w tym montaż, składanie lub ich instalowanie w innych towarach;
- przetwarzanie towarów;
- niszczenie towarów;
- naprawa towarów, w tym ich odnawianie i porządkowanie;
- wykorzystywanie towarów, które nie wchodzą w skład produktów przetworzonych, ale umożliwiają lub ułatwiają ich wytworzenie, nawet jeżeli zostają one całkowicie lub częściowo zużyte w tym procesie ("akcesoria produkcyjne").

Niezależnie od powyższego, od 2016 r. procedura uszlachetniania pozwala też na poddawanie towarów procesom mającym na celu zapewnienie ich zgodności z wymogami technicznymi (np. naniesienie znaku CE potwierdzającego bezpieczeństwo produktów) lub wykonywanie na nich tzw. czynności zwyczajowych (ich wykaz został zamieszczony w załączniku 73-01 Rozporządzenia Delegowanego nr 2446/2015 zwanym dalej "RD").

Jednocześnie towar będący przedmiotem takiej procedury może być:
- powierzony - tzw. odprawa na cudzy rachunek (z efektów procedury korzysta podmiot / zleceniodawca z kraju trzeciego powierzający towar do przerobu uszlachetniającego);
- nabywany - tzw. odprawa na własny rachunek (zakupiony towar / surowiec służyć będzie wykonaniu produktów, które zostały zamówione przez kontrahenta z kraju trzeciego).

Dobrodziejstwa uszlachetniania czynnego
Objęty tą procedurą importowany towar nie podlega należnościom przywozowym ani środkom polityki handlowej, o ile nie są to zakazy przywozu towaru na obszar celny Unii. W rezultacie mimo sprowadzenia towaru procedura uszlachetniania czynnego sprawia, że takie opłaty jak cło i podatek nie są uiszczane. Trzeba zauważyć, że mogące powstać ryzyko zapłaty długu celnego (np. z powodu naruszenia warunków tej procedury) jest eliminowane lub minimalizowane poprzez obowiązek składania zabezpieczenia celnego.
Zabezpieczenie to w Polsce ma postać zabezpieczenia gotówkowego lub polisy gwarancyjnej i może być składane w pełnej wysokości (odpowiadającej 100% kwoty należnego cła) lub za zgoda organu celnego zredukowane do wysokości 50%, 30% i 0% nominalnego cła. W przypadku podatku VAT zabezpieczenia się nie składa, jeżeli importer jest czynnym podatnikiem VAT i nie posiada zaległości z tytułu cła i podatków stanowiących dochód budżetu państwa, składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz nie jest wobec niego prowadzone postępowanie egzekucyjne, likwidacyjne lub upadłościowe.

Wniosek: Sens ekonomiczny korzystania z procedury uszlachetniania czynnego istnieje wówczas, gdy obciążenie należnościami celnymi jest znaczne. Przy zerowej stawce celnej lub stawce na poziomie do 2% procedura ta powinna mieć zastosowanie tylko w układzie, w którym przedmiotem obrotu jest towar powierzony przez zleceniodawcę z kraju trzeciego (tutaj kosztem może być zarówno cło jak i podatek VAT, którego nie można odliczać w sytuacji, gdy prawo do rozporządzania importowanym towarem nie zostało przeniesione na krajowego nabywcę). Należy mieć świadomość, iż procedura uszlachetniania czynnego to nie tylko przywileje, ale również obowiązki generujące koszty związane czy to ze składaniem zabezpieczenia, czy też obsługą procedury (uzyskanie pozwolenia, dokonanie odpraw, rozliczenia procedury). Nawet gdy obowiązki te są wykonywane we własnym zakresie, nolens volens są to jednak dodatkowe koszty pracownicze wymagające zaangażowania specjalistów, a przynajmniej większego nakładu pracy ze strony zatrudnionej kadry.

Korzystanie z procedury
Korzystanie z procedury wymaga uzyskania pozwolenia. Z wnioskiem o wydanie takiego pozwolenia może wystąpić osoba, która:
- przeprowadza procesy przetwarzania lub je organizuje;
- ma siedzibę na obszarze celnym UE;
- w dotychczasowej działalności związanej z przywozem lub wywozem towarów rzetelnie wywiązywała się z obowiązków określonych w przepisach prawa celnego i podatkowego.

Pozwolenie na korzystanie z procedury uszlachetniania czynnego może być wydane w zwykłym trybie, tj. po złożeniu wniosku przed przywozem towarów. Wniosek taki można sporządzić pisemnie lub online (jako załącznik do pisma ogólnego). Wzór wniosku został opublikowany na stronach biznes.gov.pl. Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Finansów, w niedalekiej przyszłości wnioski tego typu będzie można składać całkowicie elektronicznie za pomocą kreatora zamieszczonego na platformie PUESC.

W przypadku niektórych zakresów uszlachetniania czynnego (innych niż towary wrażliwe wymienione w zał. 71-02 RD) możliwe jest również złożenie wniosku uproszczonego poprzez umieszczenie w zgłoszeniu celnym odpowiednich zapisów (kodów 0PL05 - 0PL10). Ich znaczenie można znaleźć w INSTRUKCJI WYPEŁNIANIA ZGŁOSZEŃ CELNYCH AIS/IMPORT, AES/ECS2, NCTS2 lub w słownikach znajdujących się na platformie dziedzinowej PUESC. W takim przypadku pozwolenia udziela się poprzez zwolnienie towarów do odpowiedniej procedury celnej.

Ekwiwalencja – opcja uszlachetniania czynnego
Ekwiwalencja to wykorzystanie towarów unijnych (towary ekwiwalentne) zamiast towarów objętych procedurą uszlachetniania. Towary ekwiwalentne muszą mieć ten sam ośmiocyfrowy kod nomenklatury scalonej CN, taką samą jakość handlową i takie same parametry techniczne jak towary, które zastępują. W praktyce ekwiwalencję stosuje się gdy istnieje potrzeba zastąpienia sprowadzanych surowców ich krajowymi zamiennikami.
Przy ekwiwalencji istnieje też możliwość wykorzystania opcji uprzedniego wywozu. Polega ona na odwróceniu kolejności operacji zachodzących w procedurze i wyprowadzeniu produktów przetworzonych powstałych z surowców zamiennych (towary ekwiwalentne) przed sprowadzeniem towarów przeznaczonych do uszlachetniania.

Na korzystanie z ekwiwalencji w trybie uprzedniego wywozu trzeba mieć zgodę organów celnych wyrażoną w pozwoleniu na korzystanie z ww. procedury.

Terminy
W pozwoleniu na przerób uszlachetniający stosuje się następujące terminy:
- termin ważności pozwolenia (określa termin, w jakim towary mogą być wprowadzone do procedury) - nie może przekraczać 5 lat, a dla towarów wrażliwych (zał. 71-02 RD) 3 lat;
- termin zamknięcia procedury - podyktowany długością operacji przetwarzania i wiąże się z objęciem produktu przetworzonego nową procedurą lub jego powrotnym wywozem;
- termin, w którym towary nieunijne zgłasza się do procedury uszlachetniania czynnego (chodzi o system uprzedniego wywozu) - nie może on przekraczać 6-12 miesięcy.

Rozliczenie procedury
Podmiot korzystający z procedury powinien przedstawić rozliczenie jej zamknięcia. Rozliczenie to powinien przekazać kontrolnemu urzędowi celnemu w ciągu 30 dni od upływu terminu zamknięcia procedury. Na wniosek posiadacza pozwolenia organy celne mogą przedłużyć ww. okres maksymalnie do 60 dni. Rozliczenie zamknięcia powinno zawierać dane wymienione w załączniku 71-06 RD. Rozliczenie powinno bilansować sprowadzone i wywiezione towary pod względem ilościowym.
Od 2021 r. organy celne mogą wymagać, aby rozliczenie to odbywało się elektronicznie z wykorzystaniem kwitu rozliczenia umieszczonego na PUESC. Interaktywny formularz kwitu trzeba wypełnić, zapisać w formacie .xml, następnie podpisać ważnym podpisem elektronicznym lub certyfikatem celnym i wysłać pocztą elektroniczną, lub z konta na platformie PUESC.

Uwaga! Dopiero prawidłowe rozliczenie procedury pozwoli zwolnić wcześniej złożone zabezpieczenie celne. Brak takiego rozliczenia lub jego nieterminowe złożenie, może być odebrane jako naruszenie warunków procedury i prowadzić do naliczenia długu celnego, pomimo zachowania prawidłowego obrotu towarowego i realizacji celów procedury.

Ewidencje
Podmiot korzystający z procedury uszlachetniania jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji obrotu sprowadzonymi towarami w formie zatwierdzonej przez organy celne. Ewidencja ta powinna zawierać informacje i dane, które umożliwiają organom celnym nadzór nad daną procedurą, w szczególności dane dotyczące identyfikacji towarów objętych tą procedurą, ich statusu celnego i ich przemieszczeń. Ewidencja może być prowadzona w sposób tradycyjny (książkowy) albo z zastosowaniem programów informatycznych.
Więcej informacji na temat procedury uszlachetniania czynnego znaleźć można również na stronach biznes.gov.pl.