Jaką wartość brać pod uwagę przy obliczaniu odszkodowania za szkodę w towarze?

Odpowiedź eksperta: W przewozie krajowym podstawowym przepisem odnoszącym się do kwestii wysokości odszkodowania z tytułu szkody transportowej jest art. 80 ust. 1 ustawy prawo przewozowe, zgodnie z którym: Wysokość odszkodowania za utratę lub ubytek przesyłki nie może przewyższać wartości, którą ustala się na podstawie i w następującej kolejności: 

1) ceny wskazanej w rachunku dostawcy lub sprzedawcy albo 
2) ceny wynikającej z cennika obowiązującego w dniu nadania przesyłki do przewozu bądź 
3) wartości rzeczy tego samego rodzaju i gatunku w miejscu i czasie ich nadania.

2. W razie niemożności ustalenia wysokości odszkodowania w sposób określony w ust. 1, wysokość tę ustala rzeczoznawca. 

Powyższe kryteria powinny być stosowanie w ściśle określonej kolejności. Jeżeli istnieje rachunek (faktura) sprzedawcy, nie ma zasadniczo możliwości stosowania pozostałych kryteriów ustalenia wysokości odszkodowania, w tym także przez powołanie rzeczoznawcy. Za wyjątkiem sytuacji, gdy wartość przesyłki została zadeklarowana, przepisy ustawy nie przewidują bowiem możliwości prowadzenia dowodu na okoliczność innej wartości przesyłki niż wynikająca z treści rachunku czy faktury. Dotyczy to także sytuacji, gdy pomiędzy wartością przesyłanego towaru a ceną podaną na fakturze występują oczywiste rozbieżności. Chodzi w szczególności o przewozy towarów przeznaczonych do sprzedaży promocyjnej lub wiązanej, gdzie sprzedawca celowo decyduje się na sprzedaż towaru po niższej cenie od jego wartości […] (tak: Ambrożuk D., Dąbrowski D., Wesołowski K., Prawo przewozowe. Komentarz, Opublikowano: LEX, 2014).

Podstawowym sposobem ustalenia wysokości odszkodowania za utratę lub ubytek przesyłki, mającym zastosowanie w niniejszej sprawie, stanowi cena podana w rachunku sprzedawcy lub dostawcy. Przewóz towarów odbywa się bowiem najczęściej w wykonaniu innej umowy prawa cywilnego (sprzedaży, dostawy, itp.), tj. umowy, w konsekwencji której następuje zbycie towaru, której towarzyszy wystawienie dokumentu handlowego określającego w sposób obiektywny cenę za towar. Choć ustawa tego wprost nie stanowi, należy przyjąć, że chodzi o rachunek (fakturę) towarzyszący przesyłce (tj. istniejący w momencie nadawania przesyłki do przewozu), i to wyłącznie w relacji handlowej, dla wykonania której została zawarta umowa przewozu (tak D. Ambrożuk, Ustalenie wysokości..., s. 128–129).

Wniosek:
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że jeżeli zleceniodawca sprzedaje produkt, i do uszkodzenia dojdzie w transporcie między zleceniodawcą a klientem, to ceną braną pod uwagę powinna być cena, po której zleceniodawca sprzedaje towar w danym momencie, a nie cena po której jakiś czas temu towar zakupił. Podobnie na gruncie Konwencji CMR, zgodnie z art. 23 ust. 1, odszkodowanie oblicza się według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu. Skoro zatem zleceniodawca sprzedaje towar po niższej cenie niż wcześniej go kupił, to do ustalenia odszkodowania powinna być brana ta nowa, niższa cena.

• Podstawa prawna: Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe
• Konwencja o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR) i Protokół podpisania sporządzone w Genewie dnia 19 maja 1956 r.
• Stan prawny publikacji (data): 2016-11-14