Droga zmian do elektromobilności

Na biurka przedstawicieli rządu – Minister Klimatu i Środowiska Pauliny Hennig-Kloski, Ministra Infrastruktury Dariusza Klimczaka, Ministra Rozwoju i Technologii Krzysztofa Hetmana oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Dariusza Wieczorka – trafił już dokument, stanowiący kompleksowy plan rozwoju nowej mobilności w Polsce. „Biała Księga Nowej Mobilności” obejmuje ponad 120 postulatów zmian regulacyjnych i systemowych, których wprowadzenie doprowadzi do zniesienia głównych barier hamujących elektryfikację polskiego transportu.

– W ostatnich latach rozwój nowej mobilności nie znajdował się na liście priorytetów administracji publicznej. W obliczu globalnych trendów konieczne jest wprowadzenie przemysłu motoryzacyjnego w Polsce na drogę transformacji w kierunku zeroemisyjnym. W przeciwnym wypadku stracimy historyczną szansę na wzrost innowacyjności całej gospodarki i na umocnienie pozycji polskich firm w globalnym łańcuchu dostaw. Wychodząc naprzeciw tym wyzwaniom PSPA przygotowało zbiór konkretnych, gotowych do wdrożenia rozwiązań regulacyjnych. Inicjując projekt „Białej Księgi” założyliśmy, że na drodze do likwidacji barier rozwoju elektromobilności pierwszym krokiem powinno być ich prawidłowe zidentyfikowanie, a następnie czynne zaangażowanie w projekt tych podmiotów, których bezpośrednio i pośrednio dotyczą nasze postulaty. Od tempa wdrożenia postulatów ujętych w „Białej Księdze” zależy nie tylko tempo dekarbonizacji transportu oraz wzrostu gospodarczego w kolejnych latach, ale również realizacja przez Polskę wymogów wyznaczonych przez unijne regulacje, takie jak np. rozporządzenie AFIR – mówi Maciej Mazur, Dyrektor Zarządzający PSPA.

Globalne zmiany polegające na odchodzeniu od napędów konwencjonalnych na rzecz elektrycznych, mogą sprawić, że polski sektor motoryzacyjny – generujący dziś 8% polskiego PKB i kreujący ok. 400 tys. miejsc pracy – utrzyma silną pozycję w krajowej gospodarce, a Polska wyrośnie w branży automotive na nową potęgę gospodarczą Europy, albo zostanie wykluczona z łańcucha dostaw, co przyczyni się do redukcji zatrudnienia oraz spadku PKB. Od decyzji podjętych w najbliższych miesiącach i latach zależeć będzie, czy na drodze do długoterminowej zielonej transformacji i neutralności klimatycznej Europy, Polska znajdzie się wśród liderów gospodarczych regionu czy też pozostanie biernym obserwatorem zmian zachodzących w innych państwach członkowskich. Nowa mobilność kreuje niepowtarzalną, historyczną szansę na dynamiczny rozwój gospodarczy. Przykładowo, już dziś Polska jest europejskim liderem sektora baterii litowo-jonowych, które odpowiadają za 2% krajowego eksportu. Jednak bez wprowadzenia kompleksowych zmian w polskim systemie regulacyjnym nie będziemy mogli jednak tej szansy wykorzystać.

– Dlaczego pilne podjęcie działań w tym obszarze jest tak istotne? Polska znajduje się obecnie na jednym z ostatnich miejsc w Unii Europejskiej pod względem tempa rozwoju zrównoważonego transportu. Udział rynkowy nowych samochodów całkowicie elektrycznych (BEV) w naszym kraju wynosi ok. 4% i jest ponad trzykrotnie niższy niż średnia unijna. Wyraźnie wyższym udziałem BEV dysponuje zdecydowana większość innych krajów regionu CEE, w tym np. Bułgaria (4,8%), Węgry (5,4%), Litwa (7,5%), Łotwa (8,9%), czy Rumunia (10,6%) – mówi Aleksander Rajch, Członek Zarządu PSPA.

Infrastruktura ładowania również rozwija się wolniej niż większości państw członkowskich. W rezultacie liczba BEV przypadających na jedną ładowarkę wzrosła z ok. czterech w 2019 r. do niemal dziesięciu w roku bieżącym. To stawia pod znakiem zapytania możliwość realizacji przez Polskę celów unijnych, w tym obowiązków wynikających z rozporządzenia AFIR, na podstawie którego łączna moc stacji ładowania w naszym kraju powinna wzrosnąć dwukrotnie w zaledwie dwa lata. Jedną z głównych przyczyn wolnego rozwoju elektromobilności w Polsce jest niedoskonałe prawo oraz liczne bariery administracyjne. Przepisy bardzo często nie uwzględniają aktualnych uwarunkowań rynkowych, są wdrażane ze znacznym opóźnieniem, a dekarbonizację wciąż ogranicza szereg luk legislacyjnych. W celu pokonania największych wyzwań regulacyjnych zrównoważonego transportu i wsparcia administracji publicznej we wdrażaniu niezbędnych zmian, PSPA, we współpracy z liderami branży e-mobility, opublikowało „Białą Księgę Nowej Mobilności”. Opracowanie zawiera ponad 120 konkretnych propozycji legislacyjnych obejmujących 12 kluczowych obszarów.

– Nad „Białą Księgą Nowej Mobilności” pracowało ponad 250 podmiotów z całego łańcucha wartości zrównoważonego transportu. W projekcie wzięli udział wiodący producenci pojazdów i komponentów, operatorzy i producenci infrastruktury ładowania, firmy z sektora bateryjnego, instytucje finansowe, firmy z obszaru nowej mobilności i współdzielenia pojazdów, branża TSL oraz retail, koncerny energetyczne oraz deweloperzy. „Biała Księga” powstała przy udziale 10 kancelarii prawnych oraz firm doradczych. Jej przygotowanie zajęło ponad 1000 godzin pracy – mówi Wojciech Jakubczak, Dyrektor Rozwoju Organizacji w PSPA.

Ujęte w „Białej Księdze Nowej Mobilności” propozycje zmian regulacyjnych obejmują takie obszary jak ogólnodostępna infrastruktura ładowania, infrastruktura budynkowa i badania techniczne stacji ładowania, podatki i taryfy, strefy czystego transportu, transport ciężki (eHDV), implementacja Dyrektywy RED II/III, Strategia Nowej Mobilności, bezpieczeństwo pożarowe, rozporządzenie bateryjne, wpływ elektromobilności na rozwój gospodarczy, program „Mój Elektryk” czy też pojazdy zautomatyzowane i autonomiczne.

– Ponad 30 postulatów „Białej Księgi” dotyczy publicznej i prywatnej infrastruktury ładowania. Obecnie uruchomienie ładowarek DC w naszym kraju trwa najdłużej w Europie (nawet ponad 2 lata). Dlatego też w „Białej Księdze” znalazł się szereg rozwiązań prowadzących do zdecydowanego usprawnienia procedur przyłączeniowych stacji ogólnodostępnych do sieci elektroenergetycznej. Proponowane przez nas postulaty przewidują w tym obszarze m.in. nowelizację prawa energetycznego, budowalnego czy też ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zaproponowaliśmy również zmiany m.in. w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. Na ich podstawie operatorzy systemów dystrybucyjnych (OSD) byliby odpowiedzialni za budowę sieci i przyłącza do miejsca znajdującego się bezpośrednio przy planowanej lokalizacji infrastruktury ładowania. Pozwoli to na uniknięcie – częstej obecnie – sytuacji, gdy punkty przyłączenia znajdują się w znacznej odległości od stacji (czasem nawet kilka kilometrów dalej), co sprawia, że inwestycja staje się w praktyce nieopłacalna – mówi Jan Wiśniewski, Dyrektor Centrum Badań i Analiz PSPA.

W obszarze infrastruktury nieogólnodostępnej propozycje zawarte w „Białej Księdze” mają doprowadzić m.in. do ułatwienia instalowania prywatnych stacji ładowania w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych. Postulaty obejmują np. uprawnienie wnioskodawcy do uruchamiania ładowarki, jeżeli ustawowe wymogi zostały spełnione. Obecnie wielu zarządców bez podstawy prawnej odmawia zgody na instalację takiego urządzenia. W celu ułatwienia kierowcom ładowania samochodów elektrycznych w domu, w „Białej Księdze” znalazły się również propozycje wyłączenia spod obowiązku badań technicznych UDT nieogólnodostępnych stacji ładowania o mocy do 11 kW (a nawet do 22 kW, gdy takie urządzenia są przyłączone bezpośrednio do sieci dystrybucyjnej).

Wiele miejsca w „Białej Księdze Nowej Mobilności” przeznaczono zagadnieniom podatkowym. Do najważniejszych postulatów w tym obszarze należy m.in. wprowadzenie możliwości odliczenia 100% VAT przy nabyciu i eksploatacji pojazdów elektrycznych oraz przy nabyciu energii zużywanej do ładowania pojazdów. To kluczowa zachęta stymulująca rynek elektromobilności, która może objąć swoim zasięgiem znacznie większą liczbę potencjalnych beneficjentów niż limitowane budżetem programy dopłat. Postulaty w obszarze podatkowym dotyczą również m.in. wyłączenia z podatku od nieruchomości stacji i punktów ładowania, zniesienie – na gruncie CIT/PIT – limitu wydatków eksploatacyjnych w stosunku do pojazdów elektrycznych (w zakresie zaliczania wydatków do kosztów uzyskania przychodów), czy też odliczenie od dochodu wydatków na zakup i instalację prywatnej stacji ładowania.

– Opisane w „Białej Księdze” postulaty odnoszą się również do stref czystego transportu. Ich celem jest zachęcenie samorządów do wdrażania SCT oraz ułatwienie nadzoru nad przestrzeganiem wprowadzanych ograniczeń. Dotyczą zniesienia ograniczeń godzinowych dopuszczenia wjazdu do SCT oraz rezygnację z ograniczenia możliwości poboru opłat jedynie do 3 lat od dnia ustanowienia strefy – mówi Albert Kania, Senior New Mobility Manager w PSPA.

„Biała Księga Nowej Mobilności” zawiera również postulaty z zakresu nowej mobilności (m.in. prawnego zdefiniowania i skodyfikowania transportu współdzielonego czy uprzywilejowania pojazdów współdzielonych w przestrzeni miejskiej) oraz implementacji do polskiego porządku prawnego założeń dyrektywy RED II/RED III (wprowadzającej m.in. wymogi w zakresie minimalnego udziału OZE w sektorze transportu, jak również umożliwiającej operatorom infrastruktury ogólnodostępnej uczestniczenia w tzw. mechanizmie „carbon credits”).

Przedstawione przez PSPA postulaty przewidują ponadto podjęcie prac nad regulacjami w obszarze rozszerzonej odpowiedzialności producentów baterii oraz wprowadzenie przepisów umożliwiających realizację obowiązków w zakresie zbierania i przetwarzania zużytych akumulatorów (korespondujących z założeniami nowego, unijnego rozporządzenia 2023/1542 z 12 lipca 2023 r.). Opracowanie zawiera także katalog instrumentów wspierających transformację polskiego przemysłu motoryzacyjnego w kierunku produktów dla elektromobilności (w tym obniżenie kosztów nabywania energii dla odbiorców realizujących europejskie polityki klimatyczne wraz z rekompensatą dla OSD). Cały rozdział „Białej Księgi” poświęcono również przepisom ułatwiającym testowanie samochodów autonomicznych na polskich drogach i prowadzenie prac wdrożeniowych w tym obszarze (postulaty obejmują m.in. wprowadzenie długoterminowego zezwolenia na przejazdy testowe, czy też odejście od konieczności uzyskania zgody na testy pojazdów od wszystkich zarządców odcinka drogi, na której testy zostały zaplanowane).

PSPA to największa w Polsce i regionie CEE organizacja gospodarcza kreująca rynek zrównoważonego transportu. PSPA zrzesza ponad 250 podmiotów reprezentujących wiele branż i sektorów z łańcucha nowej mobilności. Zatrudniają one ok. 500 tys. osób oraz generują łącznie ok. 16% polskiego PKB.

Źródło: PSPA