Jakość paliw w systemie zaopatrywania w Polsce

Dlatego wymagają specyficznych urządzeń i procedur przy ich magazynowaniu, transportowaniu i dystrybucji na drodze: producent paliwa - użytkownik silnika (pojazdu). Jednocześnie wymaga się, aby miały one specyficzne właściwości opisane zbiorem parametrów normatywnych. Powinny one być stałe i nie powinny ulegać zmianom w procesach logistycznych, to znaczy użytkownik końcowy powinien otrzymać paliwo o właściwościach zgodnych z wymaganiami jakościowymi, podawanymi między innymi w normach czy specyfikacjach.
Ze względu na specyficzne właściwości paliw i specyficzny łańcuch ich dystrybucji, są one narażone na pogorszenie swoich parametrów funkcjonalnych. Paliwo o nieodpowiednich parametrach jakościowych, zasilające silnik spalinowy, powoduje wiele niekorzystnych skutków, w tym między innymi pogorszenie charakterystyk funkcjonalnych silników i napędzanych przez nich pojazdów, wzrost kosztów eksploatacji pojazdów, pogorszenie niezawodności i zmniejszenie trwałości silnika, wzrost ilości szkodliwych składników spalin emitowanych do środowiska.
Dlatego przewiduje się wiele różnych przedsięwzięć technicznych, organizacyjnych i prawnych, aby jakość paliw w systemie logistycznym nie ulegała pogorszeniu. Jednym z takich przedsięwzięć jest system kontroli jakości paliw płynnych w łańcuchu logistycznym od źródła zaopatrywania w paliwa do użytkownika paliwa.

System zaopatrywania w paliwa w Polsce
Zanim paliwo trafi od producenta do użytkownika (zbiornika pojazdu lub innego sprzętu) musi przebyć długą drogę w systemie zaopatrywania. Główne elementy tego systemu stanowią: źródło zaopatrywania, bazy magazynowe i stacje paliw oraz podsystem transportowania paliw między poszczególnymi elementami (rysunek 1). Źródłem pozyskiwania paliw jest produkcja w rafineriach krajowych (PKN Orlen oraz Grupa Lotos), a około 25% pochodzi z zagranicy (Białoruś, Słowacja, Litwa). Import paliw jest realizowany tankowcami oraz transportem kolejowym (cysternami kolejowymi). Paliwa są dostarczane ze źródeł pozyskiwania do baz paliw (szczebel hurtowy) rurociągami, koleją lub samochodami (rysunek 1). Najwięcej baz paliw płynnych ma Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o., PKN Orlen, Grupa Lotos, TanQuid oraz Porta Petrol. Bazy paliw są wyposażone w odpowiednie terminale do przyjmowania i wydawania paliw oraz park zbiorników przeznaczonych do ich przechowywania. Istniejąca w Polsce sieć rurociągów łączy rafinerię w Płocku z kilkoma bazami paliw płynnych (między innymi w Koluszkach, Boronowie, Mościskach, Emilianowie, Rejowcu, Nowej Wsi Wielkiej, Ostrowie Wielkopolskim). Ponadto paliwa są dostarczane do baz paliw (hurtowni) transportem kolejowym - Grupy PKP, ORLEN KolTrans Sp. z o.o., Lotos Kolej oraz przewoźników prywatnych, na przykład CTL Logistic. Detaliczny stopień systemu logistycznego paliw płynnych stanowią publiczne i zakładowe stacje paliw (około 8 000). Zaopatrywanie stacji paliw odbywa się z baz paliw cysternami samochodowymi, a czasami cysternami kolejowymi.

Zasady utrzymania i kontroli jakości paliw płynnych w systemie zaopatrywania
Zanim paliwo trafi od źródła zaopatrywania do użytkownika podlega ono wielokrotnym operacjom magazynowania, transportowania i przetłaczania, podczas których jest narażone na bodźce fizyczne i chemiczne, powodujące zmianę (pogorszenie) jego jakości (rysunek 2).
Pogorszenie jakości jest spowodowane:

• naturalnymi procesami starzenia paliw, których intensywność zależy od właściwości paliwa oraz czasu i warunków magazynowania,
• przedostawaniem się do paliwa zanieczyszczeń zewnętrznych przez nieszczelne lub zanieczyszczone urządzenia magazynowo - dystrybucyjne,
• przenikaniem do partii świeżego paliwa pozostałości paliwa zanieczyszczonego lub innych paliw, które były przetłaczane, magazynowane lub transportowane wcześniej i nie zastosowano odpowiednich procedur technologicznych,
• brakiem okresowego czyszczenia lub odwadniania zbiorników magazynowych (na przykład w stacjach paliw),
• skażeniem paliwa lub instalacji dystrybucyjnych mikroorganizmami,
• celowym lub przypadkowym dodaniem do paliwa innego gatunku lub innego rodzaju paliwa, na przykład ciężkiego oleju opałowego do lekkiego oleju napędowego,
• odparowaniem lekkich frakcji paliwa podczas procesów przetłaczania, dystrybucji lub tankowania, gdy procesy te nie są prowadzone w warunkach hermetycznych.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2012.