Koszty logistyki w przedsiębiorstwach rolnych
- Wajszczuk Karol,Wawrzynowicz Jacek
- Kategoria: Logistyka
Przedsiębiorstwa rolne działające na wolnym rynku, tak jak przedsiębiorstwa innych branż, źródeł przewagi konkurencyjnej i wyższych zysków powinny poszukiwać na kilku frontach. Jedną z dróg może być wyróżnianie siebie w oczach klientów na tle konkurentów, na przykład poprzez dywersyfikację własnej oferty. Drugą z dróg, która wydaje się bardziej wskazana dla przedsiębiorstw rolnych, biorąc pod uwagę fakt istnienia nadprodukcji żywności oraz limitów produkcji, jest permanentne poszukiwanie możliwości obniżenia kosztów swojej działalności. Jednym ze sposobów wdrożenia w życie drugiej drogi jest wprowadzenie do sfery zarządzania przedsiębiorstwem koncepcji logistyki, która najogólniej rzecz ujmując koncentruje się na optymalizowaniu przepływów materiałowo informacyjnych wewnątrz przedsiębiorstwa jak i w całym łańcuchu dostaw [Christopher 2000, Blaik 2001]. Biorąc pod uwagę powyższe, kluczowym staje się zagadnienie kosztów logistyki, a w szczególności kompleksowe ich ujęcie.
Problem kompleksowego ujmowania kosztów logistyki nie znajduje, mimo swojej ogromnej wagi, należytego miejsca w literaturze ekonomicznej, a tym bardziej w praktycznej działalności przedsiębiorstw i podmiotów rynkowych. A jak ważkie jest to zagadnienie niech świadczy fakt, iż w wysoko rozwiniętych krajach szacuje się, że średnio 20 - 30% kosztów w przedsiębiorstwach przypada na koszty logistyczne [Rzymyszkiewicz 1995]. Podejmowane w Polsce próby identyfikacji, oceny poziomu i struktury kosztów logistyki nadal nie mają charakteru systematycznych i kompleksowych badań [Blaik 2001]. Istotnym ograniczeniem rozwoju kompleksowego rachunku kosztów logistyki jest stosowanie w przedsiębiorstwach tradycyjnych metod księgowania kosztów, które nie dostarczają potrzebnych informacji, z uwagi na to, iż nie są przystosowane do wyjaśnienia problematyki nowoczesnej logistyki w jej wymiarze procesowym i rynkowym. Ponadto, nie uwzględniają wyodrębnienia kosztów logistyki od innych kosztów przedsiębiorstwa w całym systemie tworzenia wartości. Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, w artykule podjęto próbę oszacowania wysokości kosztów logistyki oraz określenia ich struktury w wybranych wielkoobszarowych przedsiębiorstwach rolnych. Badania te należy traktować jako pilotażowe, mające za zadanie zorientowanie nas o skali zjawiska oraz służące wypracowaniu podstaw metodycznych dla ustalania kosztów logistyki w tego rodzaju przedsiębiorstwach.
Badania miały charakter badań pilotażowych przeprowadzonych w latach 2004 - 2007 w siedmiu wielkoobszarowych przedsiębiorstwach rolnych położonych w Wielkopolsce. Były to przedsiębiorstwa wieloobiektowe - posiadające w swojej strukturze organizacyjnej od 2 do 5 zakładów. Powierzchnia analizowanych przedsiębiorstw wahała się od 613 ha UR do 3 628 ha UR. Przedsiębiorstwa prowadziły typową produkcję rolniczą (roślinną i zwierzęcą), a ponadto zajmowały się przetwórstwem rolnym w zakresie produkcji mieszanek pasz treściwych na własne potrzeby oraz spirytusu surowego na bazie własnych surowców [Wajszczuk 2005, Wajszczuk 2008].
Koszty logistyki mogą być ujmowane w różnych przekrojach. Z uwagi na cel poznawczy pilotażowych badań, jakim było ustalenie wysokości i struktury oraz powiązania kosztów z podstawowymi rodzajami procesów logistycznych w przedsiębiorstwie, obliczeń dokonano w oparciu o podział kosztów według podstawowych składników procesów logistycznych. Wyodrębnione zostały 3 podstawowe składniki kosztów tych procesów, to jest koszty fizycznego przepływu materiałów (Kfpm), koszty zapasów (Kz) oraz koszty przepływu procesów informacyjnych (Kpi).
Niewątpliwym atutem zastosowania takiego podziału kosztów logistyki jest możliwość powiązania ich z rodzajami procesów, które te koszty determinują. Natomiast trudnością było wydzielenie tych kosztów z systemu księgowego przedsiębiorstwa z uwagi na jego tradycyjny układ i brak odpowiednich systemów informatycznych prezentujących te koszty w innych ujęciach.
W ramach poszczególnych grup kosztów uwzględniono następujące składniki, odzwierciedlające specyfikę przedsiębiorstwa rolnego:
a) koszty fizycznych przepływów materiałów (Kfpm)
- koszty amortyzacji majątku trwałego zaangażowanego w procesach logistycznych przepływów materiałów (Kafpm)
- koszty dzierżawy (czynsze dzierżawne za plac, garaże, wiaty, drogi wewnętrzne) (Kdfpm)
- koszty pracy (Kpfpm)
- koszty zużycia materiałów, paliw i energii (Kfpm)
- koszty usług zewnętrznych transportowych (Kzfpm)
- inne koszty (podatki i ubezpieczenie od środków transportu, remonty i konserwacja sprzętu) (Kinfpm)
b) koszty zapasów (Kz)
- koszty dzierżawy (czynsz dzierżawny/amortyzacji za budynki magazynowe) (Kdz)
- koszty pracy magazynierów i innych osób uczestniczących w procesie magazynowania (Kpz)
- koszty ubytków (Kuz) (starzenie się zapasów, straty podczas parowania, szkodniki, choroby)
- inne koszty (ubezpieczenie magazynów; energia; kapitał zamrożony w zapasach) (Kjnz)
c) koszty procesów informacyjnych (Kpi)
- koszty pracy (w tym uwzględniono również koszty zużycia materiałów i energii) (Kppi)
- koszty amortyzacji sprzętu informacyjnego (Kapi)
- koszt usług telekomunikacyjnych (Kupi)
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2011.