10 wniosków dla sektora zrównoważonego transportu

Czwarta, rekordowa edycja Kongresu Nowej Mobilności już za nami. O skali wydarzenia świadczą liczby: 6 scen, niemal 3 tys. uczestników, ponad 300 prelegentów z całego świata, 100 debat, warsztatów i wystąpień merytorycznych, ponad 150 partnerów i wystawców, 15 premier branżowych, 19 tys. mkw. powierzchni expo. W Kongresie wzięli udział przedstawiciele instytucji unijnych, administracji centralnej i samorządowej, ambasadorzy, reprezentanci biznesu, uczelni wyższych, kancelarii prawnych, trzeciego sektora oraz mediów. Jakie są najważniejsze wnioski z KNM 2023?

1. „Siódemka dla elektromobilności” wzmocni polską gospodarkę

Podczas KNM 2023 przedstawiciele sektora e-mobility podpisali „Siódemkę dla elektromobilności” – adresowany do administracji publicznej apel o powzięcie pilnych działań umożliwiających wykorzystanie historycznej szansy, przed którą stoi Polska w związku z transformacją sektora transportu w kierunku zeroemisyjnym. Przemysł motoryzacyjny to filar polskiej gospodarki. Odpowiada za 8% PKB, 13,5% rocznego eksportu i 490 tys. osób. W najbliższych latach branżę czekają rewolucyjne zmiany, które zdecydują o jej przyszłości. Masowa elektryfikacja flot stworzy zupełnie nowe perspektywy biznesowe.  Suma globalnych inwestycji w obszarze zeroemisyjnego transportu szacowana jest na kwotę 53 bln USD do 2050 r. Sygnatariusze „Siódemki dla elektromobilności” wskazali, że decydenci z administracją publiczną na czele powinni dołożyć wszelkich starań, aby jak najwięcej tych środków trafiło do Polski. Postulaty zawarte w „Siódemce” dotyczą m.in. przekształcenia Polski w wiodący hub produkcyjny sektora elektromobilności, rozwój OZE oraz infrastruktury ładowania, wzrost inwestycji w badania i rozwój, wzmocnienie pozycji polskich przedsiębiorstw transportowych, kształcenie wykwalifikowanych kadr oraz wsparcie krajowego rynku zeroemisyjnego transportu. Branża podkreśliła, że temat transformacji polskiego sektora motoryzacyjnego należy wyprowadzić poza zakres bieżącego dyskursu politycznego, budować wokół niego konsensus i wspierać systemowo.

2. eHDV – sektor drogowego transportu ciężkiego na drodze do elektryfikacji potrzebuje subsydiów, zmian prawnych oraz rozbudowy infrastruktury ładowania

Podczas KNM 2023 branżowi eksperci i praktycy rynku dyskutowali o narzędziach niezbędnych, by Polska mogła utrzymać pozycję lidera drogowego transportu ciężkiego w Unii Europejskiej. Sektor TSL stanowi jedną z największych gałęzi polskiej gospodarki. Zrzesza 125 tys. przedsiębiorstw, zatrudniających około 750 tys. osób, które generują ok. 7% polskiego PKB. W związku z obowiązującymi od 2019 r. UE normami emisji CO2 dla ciężarówek, niedalekim wprowadzeniem standardu Euro 7 oraz rozporządzeniem AFIR, branża stoi przed koniecznością szybkiej elektryfikacji. Uczestnicy KNM zgodzili się, że rozwój parku elektrycznych samochodów ciężarowych w Polsce i pozostałych państwach regionu CEE nie będzie możliwy bez rozbudowy infrastruktury ładowania oraz tankowania wodoru (w szczególności wzdłuż sieci TEN-T). Wsparcie transformacji branży transportowej powinno obejmować nie tylko zachęty finansowe adresowane do przewoźników, ale również operatorów stacji ładowania oraz OSD. Konieczna jest także optymalizacja prawa m.in. podwyższenie maksymalnej masy elektrycznych pojazdów ciężkich, zniesienie opłat drogowych dla eHDV, czy też ułatwienie przyłączania do sieci elektroenergetycznej stacji ładowania wysokiej mocy.

3. Mieszkańcy miast muszą poznać korzyści wynikające z wdrażania stref czystego transportu

Jednym z szeroko omawianych tematów podczas Kongresu Nowej Mobilności 2023 były strefy czystego transportu. Takie obszary pojawią się już wkrótce m.in. w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu czy GZM.  Obecni podczas KNM 2023 międzynarodowi eksperci i przedstawiciele samorządów wskazywali, że osiągnięcie maksymalnych korzyści społeczno-ekologicznych wynikających z SCT wymaga dokładnego zaplanowania poszczególnych etapów ustanawiania takich obszarów. Konieczne jest m.in. zdefiniowanie problemu, który miasto chce rozwiązać, analiza parku samochodów w mieście, przeprowadzenia badań i pomiarów poziomu emisji oraz ustalenie głównych źródeł a także skali zanieczyszczeń. Ważne jest również określenie liczby mieszkańców, których obejmą zmiany wynikające z ustanowienia strefy i zorganizowanie rzetelnych kampanii informacyjnych dotyczących negatywnego wpływu transportu na środowisko, a także ludzkie życie i zdrowie.  Elementem tych kampanii powinno być opisanie spodziewanych korzyści wynikających z wdrożenia obszaru niskoemisyjnego. Niezbędne są wcześniejsze konsultacje społeczne, a także informowanie o terminie wprowadzenia SCT, jej zasięgu, obostrzeniach oraz ich ewentualnym podwyższaniu w kolejnych etapach obowiązywania strefy.

4. Polska nie wypełni celów AFIR bez inwestycji w infrastrukturę elektroenergetyczną

AFIR, czyli unijne rozporządzenie ws. rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych, zacznie obowiązywać już 13 kwietnia 2024 r., co oznacza, że Polska ma coraz mniej czasu na wdrożenie zmian, które przyspieszą rozwój sieci stacji ładowania. Podczas KNM 2023 przedstawiciele branży podkreślali, że jedną z największych barier, które opóźniają rozbudowę stacji ładowania w Polsce jest niedostatecznie rozwinięta infrastruktura elektroenergetyczna. Dotyczy to również lokalizacji kluczowych pod kątem instalacji stacji ładowania, w tym MOPów. To przede wszystkim konsekwencja zbyt niskich (co najmniej kilkukrotnie) nakładów inwestycyjnych poczynionych na rozbudowę sieci przesyłowych i dystrybucyjnych w ubiegłych latach. Aby ograniczyć negatywny wpływ tych zaniedbań na rozwój elektromobilności konieczne jest m.in. rozszerzenie subsydiów adresowanych zarówno od operatorów infrastruktury ładowania, jak i OSD, pogłębienie integracji sieci ładowarek i sektora elektroenergetycznego (umożliwiające m.in. popularyzację technologii smart charging), czy wreszcie wprowadzenie zmian regulacyjnych. Podczas KNM 2023 przedstawiono szereg propozycji legislacyjnych w tym obszarze, wypracowanych w ramach projektu PSPA „Biała Księga Nowej Mobilności”. Obejmują one  m.in. postulaty umożliwienia przygotowywania inwestycji w zakresie przyłączy energetycznych i budowy stacji ładowania w szczególnym trybie właściwym dla inwestycji strategicznych, wprowadzenie nieprzekraczalnego terminu realizacji umowy o przyłączenie, zobowiązanie OSD do udzielania wiążącej informacji o możliwościach przyłączenia do sieci infrastruktury ładowania na wniosek, a ponadto zobowiązanie GDDKiA do tworzenia okresowych planów budowy, uwzględniających miejsca lokalizacji infrastruktury ładowania wraz z rezerwą mocy dla jej przyłączenia.

5. Polska i Europa muszą stać się potęgą produkcyjną sektora bateryjnego

Pod hasłem „Polish Battery Day” bardzo wiele miejsca na KNM 2023 poświęcono kluczowemu obszarowi dla rozwoju zarówno elektromobilności, jak i polskiej gospodarki, czyli branży bateryjnej. Uczestnicy Kongresu podkreślali, że priorytetem powinno być skoncentrowanie łańcucha wartości sektora bateryjnego w Europie, zarówno w zakresie surowców, projektowania, technologii, produkcji, jak i recyklingu. Ważne są zmiany regulacyjne, w tym zdecydowane usprawnienie procesów wydawania zezwoleń i ocen oddziaływania na środowisko. Należy stworzyć kompleksowy program wsparcia dla sektora, a w jego ramach wsparcie inwestycyjne dla uruchamiania nowej produkcji (zgodnie z II filarem planu przemysłowego Zielonego Ładu, GDIP) oraz szkolenia w zakresie nowych kompetencji, rozwoju kadr i przekwalifikowania obecnej siły roboczej (zgodnie z III filarem planu przemysłowego Zielonego Ładu, GDIP). Istotne jest kształcenie kadry inżynierów posiadających kwalifikacje i umiejętności wymagane do pracy na różnych etapach cyklu życia akumulatora. W tym celu warto zadbać o zacieśnianie współpracy pomiędzy środowiskiem akademickim i biznesowym, a programy nauczania zawodowego i inżynierskiego w Polsce powinny koncentrować się nauce myślenia zintegrowanego i procesowego. Odpowiedzią na te potrzeby są m.in. działania PSPA, w tym prowadzone we współpracy z Politechniką Warszawską studia podyplomowe Nowa Mobilność oraz szkolenia organizowane m.in. z EBA Academy Polska. W celu wsparcia sektora bateryjnego konieczny jest ponadto wzrost udziału OZE w miksie energetycznym oraz większa intensywność komunikacji zarówno z samorządami, jak i ich mieszkańcami (niski poziom świadomości społecznej dt. bezpieczeństwa produkcji baterii w kontekście kwestii środowiskowych często opóźnia realizację niezbędnych inwestycji). 

6. Rozwój technologii smart charging priorytetem w sektorze infrastruktury ładowania

Podczas KNM 2023 czołowi interesariusze sektora infrastruktury ładowania omówili regulacyjne, rynkowe i technologiczne szanse i wyzwania związane z rozwojem technologii smart charging w Polsce i w regionie CEE. Korzyści wynikające z zastosowania tego rozwiązania obejmują m.in. możliwość zdalnego nadzoru i zarządzania procesem ładowania, optymalny rozdział mocy pomiędzy równolegle ładowanymi samochodami elektrycznymi, ułatwione rozliczanie płatności za usługi ładowania oraz podwyższony poziom bezpieczeństwa. Dzięki inteligentnemu ładowaniu, uwzględniającemu m.in. dynamiczne taryfy, sieć energetyczna będzie gotowa obsłużyć przyszłe zapotrzebowanie sektora e-mobility na energię elektryczną. Obowiązki związane ze smart charging przewiduje AFIR. W punktach ładowania uruchomionych po 6 miesiącach od wejścia rozporządzenia w życie operatorzy będą musieli zapewnić możliwość inteligentnego ładowania (dotyczy to również punktów, których remont rozpoczął się po 6 miesiącach od wejścia AFIR w życie). Uczestnicy Kongresu podkreślali, że obecnie technologia znacznie wyprzedza legislację. Aby w pełni wykorzystać zalety smart charging, konieczne jest wprowadzenie odpowiednich zmian regulacyjnych (m.in. w obszarze taryf), optymalizacja rozwiązań w zakresie oprogramowania oraz zacieśnienie współpracy pomiędzy poszczególnymi interesariuszami.

7. Wodór paliwem przyszłości? Tak, ale tylko zielony

Podczas KNM 2023 wiele miejsca poświęcono roli wodoru, jako paliwa przyszłości w transporcie. Eksperci zgodzili się, że konieczne jest wprowadzenie instrumentów sprzyjających popularyzacji „zielonego”, zeroemisyjnego wodoru, a także zwiększenie podaży oraz obniżenie kosztów produkcji pojazdów zasilanych ogniwami paliwowymi. Kluczowym obszarem, w którym wodór może być alternatywą dla baterii litowo-jonowych na drodze do neutralności klimatycznej jest transport ciężki. Interesariusze wskazywali, że tylko zielony wodór może być uznany za paliwo zeroemisyjne. W kolejnych latach Europa będzie dążyć nie tylko do wzrostu skali produkcji zielonego wodoru, jak i importu tego paliwa. Aby osiągnąć ten cel konieczne są inwestycje zarówno ze strony administracji publicznej, jak i sektora biznesu. Ponadto technologia wodoru pochodzącego z OZE może być chętnie wspierana przez instytucje finansowe, ponieważ odnawialne źródła energii są nieograniczonym zasobem, obarczonym niskim ryzykiem finansowym. W strefie expo KNM odbyły się również prezentacje pojazdów zasilanych ogniwami paliwowymi, w tym wodorowego SUVa BMW iX5 Hydrogen, a także dostawczych Iveco eDaily FCEV oraz Renault Master Van H2-Tech, jak również autobusu Pilea H2.

8. Współpraca samorządów i biznesu kluczem do przyspieszenia rozbudowy miejskiej sieci infrastruktury ładowania

Jednym z tematów przewodnich KNM 2023 była rozbudowana miejskiej infrastruktury ładowania. To kluczowe wyzwanie sektora zeroemisyjnego transportu: w 2022 r. 37 największych miast odpowiadało za ok. 70% samochodów elektrycznych zarejestrowanych w Polsce. Eksperci wskazywali, że zapewnienie mieszkańcom miast nieposiadającym prywatnych ładowarek komfortowego dostępu do usług ładowania wymaga planowania strategicznego na poziomie rządów i samorządów. Istotne jest wybór optymalnych lokalizacji oraz rodzajów stacji wchodzących w skład miejskiej sieci. Przy jej budowie warto uwzględniać zarówno urządzenia AC, DC (w tym ładowarki ultraszybkie) oraz wielostanowiskowe huby ładowania. Samorządy powinny zadbać o optymalizację warunków przetargów (m.in. poprzez zapewnienie możliwie atrakcyjnych i przejrzystych stawek za dzierżawę gruntów). W celu zapewnienia konkurencyjnych cen postępowania powinny być rozstrzygane na korzyść więcej niż jednego operatora (optymalnie 2-3). Warto również instalować możliwie nowoczesne stacje (szczególnie kompatybilne z technologią smart charging), dopasowane do oczekiwań przyszłych i obecnych kierowców EV.  

9. Elektromobilność to nie tylko samochody, autobusy i motocykle

Uczestnicy KNM 2023 dyskutowali także o perspektywach rozwoju oraz wyzwaniach rynku elektrycznych maszyn rolnych, budowlanych, górniczych, przeładunkowych oraz wszystkich innych pojazdów pozadrogowych (NRMM) wykorzystywanych w różnych gałęziach gospodarki. Osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r., zgodnie z założeniami European Green Deal, wymaga ograniczenia ilości wytwarzanych przez takie pojazdy zanieczyszczeń i hałasu, zwłaszcza że NRMM bardzo często są użytkowane w miastach. Eksperci wskazywali, że emisje z maszyn roboczych są od 2 do 6 razy wyższe niż emisje generowane samochody. Na elektryfikacji sektora NRMM mogą więc zyskać nie tylko osoby postronne, ale również pracownicy obsługujący maszyny pozadrogowe. W pierwszej kolejności zeroemisyjne maszyny specjalistyczne będą wdrażane w obszarach zamkniętych, takich jak kopalnie czy porty przeładunkowe. Znaczny udział w procesie dekarbonizacji tego sektora mogą mieć również technologie oparte na wodorowych ogniwach paliwowych.

10. Polska potrzebuje Narodowej Strategii Rowerowej

Czy Polsce potrzebna jest Narodowa Strategia Rowerowa? Na to pytanie odpowiedzieli twierdząco prelegenci KNM 2023, w tym przedstawiciele samorządów oraz organizacji pozarządowych. Każde miasto ma własną strategię i wykorzystuje różne technologie przy budowie infrastruktury rowerowej. Uczestnicy KNM 2023 zgodzili się, że potrzebny jest jeden dokument uniwersalizujący, gdyż wiele różnych standardów trudno pogodzić. Dlatego na Kongresie została podpisana deklaracja na rzecz wprowadzenia Narodowej Strategii Rowerowej. Dokument ten ma na celu stworzenie kompleksowego planu promocji ruchu rowerowego jako środka transportu oraz zrównoważonej turystyki. W ramach strategii przewiduje się ocenę istniejącej infrastruktury, badania potrzeb różnych grup użytkowników, modernizację infrastruktury rowerowej, integrację rowerów z transportem publicznym, wprowadzenie standardów projektowania poprawiających bezpieczeństwo rowerzystów, określenie źródeł finansowania oraz programy edukacyjne. Założenia Strategii obejmują także poprawę bezpieczeństwa niechronionych użytkowników dróg i promowanie zdrowego trybu życia.

Żródło: Kongres Nowej Mobilności 2023