Metody oceny i wyboru dostawców w przedsiębiorstwie - studium przypadku - cz. 3

Wyniki uzyskane w metodzie punktowej w przejrzysty sposób mogą zostać przedstawione w formie graficznej [7]. Natomiast metoda zmiennych jakościowych (cathegorical method) jest najprostszą metodą oceny i wyboru dostawcy. Polega na przypisaniu jednej z ocen [dobry (+); neutralny (0), niesatysfakcjonujący (-)] do poszczególnych kryteriów oceny dostawców oraz podsumowaniu osiągniętych wyników [17, 26].
Inną metodą, pozwalającą na wielokryterialną ocenę i wybór dostawcy jest model macierzowy (out-ranking matrix). W metodzie tej, w pierwszym kroku, wyznacza się wielkości wybranych kryteriów dla poszczególnych dostawców. Następnie wyznaczana jest macierz zależności pomiędzy parami dostawców oraz wybranymi kryteriami oceny. Na tej podstawie opracowywana jest macierz wynikowa wskazująca, który z dostawców najlepiej spośród wszystkich spełnia poszczególne kryteria [36].
Modele bazujące na ocenie Całkowitych Kosztów Posiadania TCO (Total Cost of Ownership) stanowią kolejną grupę metod. W metodzie tej całkowita suma nakładów finansowych związanych z pozyskaniem, korzystaniem czy utrzymywaniem w danym okresie czasu materiałów zaopatrzeniowych lub usług (na przykład koszty braku jakości, koszty transportu, koszty opóźnionych dostaw, koszty zamówień) uwzględniana jest przy wyborze właściwego dostawcy [11]. Zastosowanie tego modelu wymaga od przedsiębiorstwa wdrożenia metody Activity Based Costing (ABC) zarządzania kosztami procesów biznesowych [26]. Przykłady zastosowania metod ABC i TCO można znaleźć między innymi w pracach [26, 32]. W pracy [12] autorzy zaproponowali model oceny i wyboru dostawcy bazujący na wykorzystaniu metody ABC oraz programowania liniowego.

Z czasem zagadnienie wyboru dostawcy zaczęto traktować bardziej kompleksowo. Konieczność wzięcia pod uwagę większej liczby kryteriów oceny i rozpatrzenia wielu alternatywnych dostawców wymusiła opracowanie bardziej rozległych/szczegółowych metod, jak programowanie matematyczne [28], czy modele statystyczne, które są rzadko wykorzystywane w praktyce [28].
Przedostatnią grupą metod oceny i wyboru dostawcy są modele oparte na wykorzystaniu sztucznej inteligencji. W tym obszarze zastosowanie znajdują sztuczne sieci neuronowe (na przykład praca [1], w której wykorzystano tą metodę do oceny i wyboru kontrahentów w przedsiębiorstwie budowlanym).
Ponadto, na uwagę zasługuje metoda wskaźnikowa oceny i wyboru dostawców. Metoda ta pozwala na ocenę dostawców na podstawie wskaźników ilościowych oraz jakościowych cechujących sfery współpracy na linii dostawca - odbiorca. Wybrane mierniki i wskaźniki logistyczne pozwalają zwrócić uwagę na problem, jednak nie tłumaczą przyczyn zaistniałych sytuacji. Realizacja oceny dostawcy metodą wskaźnikową wymaga analizy występowania poszczególnych odchyleń.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 5/2012.