Koncepcja materiałowego i informacyjnego punktu rozdziału w łańcuchu logistycznym kopalni węgla kamiennego

1. Wstęp
Polski przemysł węglowy podlega ciągłej modernizacji i wymaga usprawnień w zakresie rozwiązań technologicznych, jak również stosowanych metod zarządzania. Jednym z ważniejszych obszarów służących podniesieniu efektywności i skuteczności funkcjonowania przedsiębiorstw w przemyśle węglowym może być wykorzystanie koncepcji logistyki. Niniejszy artykuł przedstawia analizę funkcjonowania łańcucha logistycznego, w którym rolę koordynatora przejmuje kopalnia węgla kamiennego, pierwsze ogniwo tego łańcucha. Analiza łańcucha logistycznego kopalni węgla kamiennego ma na celu zbadanie możliwości ukonstytuowania sprawnie funkcjonującej grupy ogniw stanowiących kolejne fazy przepływu fizycznego węgla kamiennego. Przeprowadzona analiza podporządkowana została rozwiązaniu problemu empirycznego polegającego na zbadaniu możliwości właściwej (optymalnej) lokalizacji materiałowego i informacyjnego punktu rozdziału w łańcuchu logistycznym. Ewentualne trudności dotyczące odpowiedniego umiejscowienia obu punktów rozdziału w łańcuchu logistycznym kopalni węgla kamiennego mogą wynikać ze specyfiki warunków działania poszczególnych ogniw, ograniczeń w zakresie rozwiązań technologiczno-organizacyjnych, stosowanych metod przeróbczych węgla, infrastruktury będącą w dyspozycji jednostki, wymaganych parametrów jakościowych produktu finalnego.

2. Organizacja przepływu materiałowo-informacyjnego w łańcuchu logistycznym
Łańcuchy logistyczne integrują wszystkie działania uczestniczących w nich przedsiębiorstw i instytucji niezbędne do zaspokojenia popytu na określone produkty. Koncepcja łańcucha logistycznego jest rozwinięciem filozofii logistyki, która orientuje się na realizację przepływu materiałów i wyrobów gotowych.
W przypadku łańcucha logistycznego nie chodzi już o optymalizację przepływu wewnątrz przedsiębiorstwa, ale o przepływy między współpracującymi przedsiębiorstwami i instytucjami. Zdaniem M. Sołtysika w określonym łańcuchu logistycznym wyróżnić należy:

• zbiór współpracujących organizacji, które dążą do realizacji celu nadrzędnego w stosunku do swych celów partykularnych,
• ciąg procesów realizowanych w sferze przepływów fizycznych (np. transport, magazynowanie, przeładunek itp.) oraz czynności wykonywanych w sferze informacyjno-decyzyjnej (np. przyjmowanie i opracowanie zamówień, zarządzanie zapasami itp.).

Łańcuch logistyczny to narzędzie koordynacji przepływu surowców, materiałów pomocniczych i elementów kooperacyjnych w sferze zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży. W związku z tym, mówiąc o łańcuchu logistycznym można rozumieć określony sposób organizacji przepływu materiałowo-informacyjnego.
W praktyce wyróżnić można dwa podstawowe sposoby organizacji tego przepływu:

• procesy i czynności uruchamiane na podstawie sporządzanych planów i prognoz,
• procesy i czynności uruchamiane w oparciu o popyt zgłaszany przez klientów.

Łańcuch, w którym procesy i czynności logistyczne, jak również pewne działania pozalogistyczne (głównie produkcyjne) wykonywane są w oparciu o przygotowane wcześniej plany i prognozy określić można mianem łańcucha podaży. Łańcuch, w którym procesy i czynności o charakterze logistycznym i pozalogistycznym realizowane są na podstawie potrzeb klientów, materializujących się w postaci składanych zamówień nazwać można łańcuchem popytu. W związku z tym zarówno łańcuch podaży, jak również łańcuch popytu traktować można jako odmiany łańcucha logistycznego.
W praktyce trudno jest utworzyć łańcuch logistyczny, w którym absolutnie wszystkie działania zorganizowane są według zasad łańcucha podaży, bądź łańcucha popytu. Najczęściej spotykanym rozwiązaniem są łańcuchy logistyczne, w których część procesów i czynności sterowana jest za pomocą planów i prognoz, zgodnie z zasadą łańcucha podaży, część natomiast w oparciu o zapotrzebowanie zgłaszane przez klienta - w tym przypadku przepływ zorganizowany jest zgodnie z zasadami łańcucha popytu.

W łańcuchu podaży wiodącą rolę odgrywają czynności logistyczne inicjowane na podstawie sporządzonych planów i prognoz. Oznacza to, że część lub całość przepływu produktów w łańcuchu logistycznym sterowana jest wewnętrznie w oparciu o technikę push. W tym przypadku rola i potrzeby klientów schodzą na plan dalszy. Ważne jest jedynie szybkie "wypchnięcie" określonych dóbr poprzez kolejne ogniwa łańcucha. Jest to koncepcja charakterystyczna dla bardziej tradycyjnych organizacji. Takie rozwiązanie z jednej strony nie odzwierciedla faktycznego popytu ujawniającego się na rynku oraz jego zmienności, a z drugiej strony sprzyja nadmiernej kumulacji zapasów, w szczególności w dolnych ogniwach łańcucha, lokalizowanych najbliżej klientów. Dominująca rola prognoz rynkowych, często obarczonych dużym błędem sprzyja tworzeniu negatywnych zjawisk, które ujemnie oddziałują na proces optymalizacji przepływów materiałowo-informacyjnych.
Współcześnie łańcuch podaży ewoluuje w kierunku łańcucha popytu, gdzie funkcjonuje rozwiązanie podejście pull. Większość procesów i czynności logistycznych w łańcuchu popytu uruchamiana jest w oparciu o rzeczywisty popyt klientów. W łańcuchu takim to klient i zgłaszane potrzeby są inicjatorem większości działań. Łańcuch popytu charakteryzuje się zatem wyższym poziomem elastyczności i reaktywności na bodźce płynące z rynku. Przez to jest on w stanie lepiej zaadaptować się do zmian otoczenia, co pozwala mu w ostateczności przetrwać i uzyskać przewagę rynkową.

Cały artykuł w formacie PDF.