Systemy złożone - wyzwanie dla zarządzania logistycznego

W artykule podjęto zagadnienie zarządzania logistycznego systemami złożonymi. Przedstawiono definicję i właściwości takich systemów, a następnie wskazano na korzyści podejścia systemowego w opisie i modelowaniu procesów zarządzania logistycznego.

Podejście systemowe w zarządzaniu
Struktury systemów, z których istnienia menedżerowie nie zdają sobie sprawy, czynią ich łatwo swymi więźniami. Wskazuje na to choćby prosta gra piwna - laboratoryjny model systemu produkcji i dystrybucji, który pozwala wyraźniej zobaczyć upośledzenia we wzajemnych relacjach producenta, hurtownika i detalisty. Gracze mają swobodę podejmowania decyzji. Ich celem jest maksymalizacja zysku. Jednak system, za sprawą występujących w nim opóźnień przepływów, traci równowagę po jednorazowym zwiększeniu zakupów przez klientów. Z tą chwilą producent, hurtownik i detalista zaczynają borykać się z kłopotliwymi oscylacjami. Zwykle towarzyszy temu przekonanie, że taki właśnie przebieg ma zapotrzebowanie konsumentów, choć ono - poza jednym krótkotrwałym wzrostem - pozostaje niezmienne. Uczestnicy gry piwnej odkrywają, że to system jest przyczyną swego własnego zachowania. Efekt zbyt dużego zamówienia złożonego przez detalistę ulega wzmocnieniu i dezorganizuje działanie całego systemu. Gra piwna jest przykładem podejścia systemowego w zarządzaniu logistycznym. Pokazuje ona, że w systemach produkcji i dystrybucji nie da się zupełnie wyeliminować problemu cykliczności zmian zapasów i zaległości, jednak już samo ograniczenie reaktywności decydentów pozwala skutecznie zmniejszyć skalę tego zjawiska. Owo głębsze rozumienie systemu powstaje dzięki obserwacji działania jego dynamicznego modelu. Systemy należy poznawać i badać, szczególnie jeśli się nimi zarządza. Nie dziwi zatem, że już od połowy lat 60. XX wieku silną pozycję w skali światowej zyskała systemowa szkoła organizacji i zarządzania. Rosło zainteresowanie teoretyków zarządzania metodami, które ułatwiałyby przewidywanie zmian w otoczeniu organizacji i dostosowywanie się do nich. Szkoła systemowa, czerpiąc ze sfery pojęciowej teorii systemów, dokonała syntezy i integracji osiągnięć klasycznej szkoły zarządzania, szkoły badań operacyjnych, systemów społecznych oraz szkoły neoklasycznej. Systemowy nurt w naukach o zarządzaniu pozostawił trwały ślad w sferze pojęciowej. Mniej (zwłaszcza w polskiej rzeczywistości) zaczerpnięto ze sfery metodologicznej teorii systemów w jej ścisłym znaczeniu, to jest ze sformalizowanego opisu matematycznego systemów oraz ich modelowania i symulacji. Koźmiński wyjaśnia jednak, że wiele ważnych obszarów decyzyjnych w organizacjach ze swej natury (wielorakość i jakościowy charakter) nie poddaje się modelowaniu. W takich przypadkach zastosowanie znajdą systemowe modele opisowe. Niemniej istnieją takie dziedziny zarządzania przedsiębiorstwem, gdzie raz opracowany model można stosować przez wiele lat, aż do momentu zmiany istotnych warunków, w których był on opracowywany. W zarządzaniu logistycznym może to być model optymalizacji zapasów, zatrudnienia, zarządzania gotówką, obsługi zamówień czy transportu. Tam, gdzie stosowanie modeli symulacyjnych byłoby zbyt czaso- i kosztochłonne, można w ramach podejścia systemowego zastosować modele opisowe. Najskuteczniejsze byłoby jednak objęcie badaniem systemowym całej organizacji. Warto jest przy tym łączyć matematyczne modele symulacyjne z modelami opisowymi. Modele te służą sobie bowiem wzajemnie jako instrumenty kontroli, weryfikacji i modyfikacji w trakcie stosowania analizy systemowej w rozwiązywaniu problemów z zakresu zarządzania. Tak pozyskana wiedza systemowa wspiera, a nierzadko wręcz warunkuje sprawność i skuteczność zarządzania.

Kontekst systemowy logistyki i zarządzania logistycznego
Ewolucyjny charakter logistyki utrudnia przypisanie tej dziedzinie jednej uniwersalnej definicji. Wśród jej istniejących określeń uwidacznia się jednak kontekst systemowy. Pod ogólnym pojęciem logistyki kryje się podporządkowany określonym celom proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnych i efektywnych ekonomicznie przepływów. Przepływy te, w zależności od rozpatrywanej specyfiki zagadnień logistycznych, mogą być rozmaite. Można mówić o przepływach surowców, materiałów, wyrobów gotowych, o przepływach dokumentów, danych i informacji w postaci elektronicznej, o przepływach dyfundującej wiedzy, wirtualnych pieniędzy. W ujęciu cybernetycznym różnorodność tą można uprościć do przepływów trzech kategorii, a mianowicie: informacji, materii i energii. Z kolei dynamika systemowa podpowiada, że przepływy mogą mieć różną intensywność, ale zawsze przyczyniają się one do gromadzenia, akumulacji danego medium bądź do jego uszczuplania. W dynamice systemów zasoby i strumienie są ze sobą powiązane nie tylko w sposób prosty, ale również i zwrotnie.

Artykuł zawiera 20260 znaków.

Źródło: Czasopismo Logistyka