Zapasy w przedsiębiorstwie rolniczym - konieczność czy zapobiegliwość
- Kuboń Maciej
- Kategoria: Logistyka
Rolnictwo jako branża od początku lat 90. XX wieku przeszło wiele zmian strukturalnych. Jedną z istotniejszych była zmiana relacji przedsiębiorstw rolniczych do otoczenia, polegająca głównie na otwartości rynków zaopatrzenia jak i również rynków zbytu [Wasilewski 2004]. Zmniejszona częstokroć żywotność produktów spowodowana ich szybkim starzeniem się, konieczność skracania cykli produkcyjnych oraz rosnący popyt na towary wysoko wartościowe stawiają wygórowane wymagania rynku rządzonego przez konsumenta [Gołembska 1999]. Doprowadziło to do konieczności optymalizacji w procesie zarządzania, szczególnie procesami przepływu towarów i informacji. Odpowiednie sterowanie tymi procesami powinno dawać odpowiedź na częste pytania, jakie zadaje sobie producent: co? komu? gdzie? kiedy? ile? jak?
Rolnictwo jako branża od początku lat 90. XX wieku przeszło wiele zmian strukturalnych. Jedną z istotniejszych była zmiana relacji przedsiębiorstw rolniczych do otoczenia, polegająca głównie na otwartości rynków zaopatrzenia jak i również rynków zbytu [Wasilewski 2004]. Zmniejszona częstokroć żywotność produktów spowodowana ich szybkim starzeniem się, konieczność skracania cykli produkcyjnych oraz rosnący popyt na towary wysoko wartościowe stawiają wygórowane wymagania rynku rządzonego przez konsumenta [Gołembska 1999]. Doprowadziło to do konieczności optymalizacji w procesie zarządzania, szczególnie procesami przepływu towarów i informacji. Odpowiednie sterowanie tymi procesami powinno dawać odpowiedź na częste pytania, jakie zadaje sobie producent: co? komu? gdzie? kiedy? ile? jak?
Procesom logistycznym przebiegającym wewnątrz przedsiębiorstw, jak również między nimi, obejmującym przepływy środków produkcji, produkcji w toku oraz produktów gotowych zawsze towarzyszą zapasy. Poziom ich i struktura uwarunkowane są wieloma czynnikami, zarówno wewnętrznymi jak i zewnętrznymi. Jak zauważa Dębski [1996], Pietraszewski [1995] czy też Skowronek i Sariusz-Wolski [1995], zapasy w dużym stopniu decydują o poziomie kosztów logistyki w przedsiębiorstwie i dlatego też ich wielkość powinna być gospodarczo i ekonomicznie uzasadniona. Konieczność utrzymania zapasów wiąże się również z zapewnieniem ciągłości procesów produkcyjnych, ciągłością sprzedaży (na przykład w sieciach marketów), zabezpieczeniem przed zmianami cen zarówno surowców jak i produktów, jak również utrzymaniem odpowiedniej jakości wytworzonych produktów. Dla tak funkcjonującego w przedsiębiorstwie systemu zaopatrzenia i zbytu konieczne jest posiadanie odpowiedniej infrastruktury logistycznej [Kowalski, Tabor 2003; Kuboń 2008]. Ale oprócz infrastruktury, aby racjonalnie gospodarować zapasami producenci rolni powinni posiadać odpowiedni poziom wiedzy na temat gospodarki zapasami oraz świadomość potrzeby ich optymalizacji.
Na podstawie przedstawionych rozważań nasuwa się pytanie: czy zapasy w przedsiębiorstwach rolniczych to konieczność czy tylko zapobiegliwość ich właścicieli? Próbą odpowiedzi na to pytanie były badania przeprowadzone w 30 przedsiębiorstwach rolniczych położonych w rejonie Polski Południowej. Przedsiębiorstwa podzielono w zależności od wielkości powierzchni produkcyjnej oraz odległości od rynków zaopatrzenia i zbytu na następujące grupy:
a) w zależności od powierzchni produkcyjnej: Grupa A (od 1 do 5 ha), Grupa B (od 5,01 do 10 ha), Grupa C (od 10,01 do 15 ha),
b) w zależności od odległości od rynków zaopatrzenia: Grupa D (do 2 km), Grupa E (od 2,01 do 5 km), Grupa F (powyżej 5 km),
c) w zależności od odległości od rynków zbytu: Grupa G (do 1 km), Grupa H (od 1,01 do 2 km), Grupa I (powyżej 2 km).
Poziom, struktura i magazynowanie zapasów
Zapasy utrzymywane są w różnych fazach przepływu w ramach łańcucha dostaw - od zapasów surowców i nieprzetworzonych materiałów, przez tak zwane zapasy w toku produkcji, aż do zapasów wyrobów gotowych. Zarządzanie zapasami jest prawdziwym wyzwaniem i zwykle wiąże się z wyborem określonej strategii działania [Kuboń, Tabor 2010]. Najczęściej są to działania mające na celu utrzymanie zapasów na poziomie zapewniającym normalne funkcjonowanie przedsiębiorstwa, przy minimalizacji ich poziomu ze względu na koszty utrzymania. Niekorzystnym zjawiskiem w produkcji rolniczej, sprzyjającym powstawaniu zapasów, jest zjawisko sezonowości. W rolnictwie sezonowość produkcji w przypadku zwiększonej podaży jest przyczyną gromadzenia zapasów po stronie producenta i wynika z istnienia dysproporcji pomiędzy sezonowością skupu produktów rolnych, produkcji przemysłu przetwórczego i popytem na artykuły gotowe. Zapas ten wykorzystywany jest w czasie, w którym stosunek podaży do popytu jest odwrotny [Wasilewski 2010]. Poziom zapasów w badanych obiektach kształtował się na poziomie 10,7 t ha-1 i wraz ze wzrostem powierzchni produkcyjnej oraz odległości od rynków zaopatrzenia rósł w przyjętych grupach (rysunek 1). W pierwszym przypadku odnotowano wzrost o 92,7%, a w drugim o 27,7%. Biorąc natomiast pod uwagę odległości do rynków zbytu stwierdzono, że najmniejszy poziom zapasów występował w obiektach oddalonych od rynków zbytu w odległości ponad 2 km - 8,9 t ha-1, a największy od 1,01 do 2 km - 16,3 t ha-1.
W strukturze przechowywanych zapasów przeważały produkty rolne, które stanowiły 98,5%, a pozostałe 1,5% to środki do produkcji rolniczej. Największy udział produktów rolnych w ogólnej strukturze zapasów odnotowano w przedsiębiorstwach o powierzchni 5,01-10 ha - 99,4%, a najmniejszy - 98,4% o powierzchni 10,01-15 ha. Generalnie jednak należy stwierdzić, że różnice w tym zakresie pomiędzy porównywanymi grupami obszarowymi były nieznaczne i statystycznie nieistotne. Uzyskane wyniki jednoznacznie wskazują na pewien trend w strukturze gromadzenia zapasów. Rolnicy więcej gromadzą towarów wyprodukowanych w przedsiębiorstwie, a mniej środków produkcji pozyskanych na zewnętrznych rynkach zaopatrzeniowych.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2011.
Ostatnio zmieniany w środa, 14 marzec 2012 11:17
Zaloguj się by skomentować