Logistyka w przedsiębiorstwach przetwórstwa owoców i warzyw
- Klepacki Bogdan,Rokicki Tomasz
- Kategoria: Logistyka
Brak jest dotychczas szczegółowych badań dotyczących zarządzania logistyką w przedsiębiorstwach agrobiznesu, a przecież na początku XXI wieku logistyka determinuje zarówno funkcjonowanie, jak i rozwój przedsiębiorstw. W związku z tym jej znaczenie jest bardzo ważne. Przedsiębiorstwa agrobiznesu są dość zróżnicowane co do sezonowości, rodzaju wymaganego środka transportu, stosowanych magazynów, okresu przechowywania. W wielu branżach występują silne powiązania przedsiębiorstw z dostawcami surowca, odbiorcami. Sektor spożywczy jest dość innowacyjny w odniesieniu do produktów (zwraca się uwagę na przykład na aspekty zdrowotne), a mniej w przypadku procesów. Przedsiębiorstwa muszą skupiać uwagę na wymaganiach klientów. Przykładowo, dla konsumentów owoców najważniejsza jest ich świeżość i czystość, a rzadziej wyrównany kształt i wielkość owoców. Do spełnienia najważniejszych postulatów konsumentów konieczna jest sprawna logistyka w przedsiębiorstwach. Podstawową zasadą w przemyśle spożywczym jest zapewnienie odpowiedniej jakości produktów, a zwłaszcza ich bezpieczeństwa (na przykład poprzez szybki transport i magazynowanie w odpowiednich warunkach). Wymagane jest również sprawdzanie jakości surowców (czasami wykonywanie analiz mikrobiologicznych, chemicznych i organoleptycznych). W rezultacie często następuje tymczasowe składowanie i oczekiwanie na dalsze czynności. Analizując transport i magazynowanie należałoby odnieść się do każdego rodzaju przedsiębiorstw oddzielnie.
Przetwórstwo owoców i warzyw należy do ważnych sektorów gospodarki żywnościowej w Polsce. Obejmuje różne obszary działalności przemysłowej, związanej z produkcją soków oraz przetworów, w tym również w formie mrożonej. Polska wytwarzając rocznie około 5-5,5 mln ton warzyw znajduje się w czołówce producentów w Unii Europejskiej (trzecia lokata z około 9% udziałem). Do najważniejszych warzyw należy zaliczyć buraki ćwikłowe, kapustę i marchew (pierwsze miejsce w UE) oraz cebulę i ogórki (druga lokata). Przetwórstwo zagospodarowuje około 20 - 30% produkcji warzyw. Polska jest również znaczącym producentem owoców. W 2008 roku krajowe zbiory wyniosły 3,8 mln ton, co stanowiło 10% całej produkcji w UE. Polską specjalnością były jabłka, porzeczki i wiśnie (największa produkcja w UE).
Celem artykułu jest przedstawienie poziomu logistyki w agrobiznesie, na przykładzie przedsiębiorstw przetwórstwa owoców i warzyw. Dane do analizy pochodzą z badań ankietowych przeprowadzonych od grudnia 2009 roku do marca 2010 roku. Do wszystkich przedsiębiorstw sektora rolno - spożywczego z bazy REGON wysłano ankiety. Było to łącznie 8 498 ankiet. Uzyskano zwrot 512 ankiet (6%). Przedsiębiorstwa zostały przypisane do branży zgodnie z ich deklaracją według PKD, a wielkość firmy została określona według liczby zatrudnionych. Wydzielono następujące wielkości przedsiębiorstw: mikro-przedsiębiorstwa (do 9 osób), małe (10-49 osób), średnie (50-249 osób) i duże (250 i więcej osób). Wśród badanych przedsiębiorstw znalazły się 33 podmioty zajmujące się przetwórstwem owoców i warzyw. Najwięcej było przedsiębiorstw małych (54,5% - 18 jednostek), w dalszej kolejności średnich (33,3% - 11), a najmniej dużych i mikro-przedsiębiorstw (po 6,1% - po 2 podmioty). W analizie danych wykorzystano przede wszystkim analizę tabelaryczną i graficzną ze względu na charakter danych uzyskanych w skali nominalnej lub porządkowej.
Większość przedsiębiorstw z branży owocowo - warzywnej określiło swoją pozycję rynkową jako raczej silną - 71%, a jako bardzo słabą - 3% (rysunek 1). Przedsiębiorstwa te konkurowały ze sobą, ale również z podmiotami z innych krajów. Wydaje się, że na rynku pozostały podmioty zdolne konkurować. W przypadku przedsiębiorstw przemysłu spożywczego ciągle przewagi cenowo - kosztowe, wynikające z niższych cen produktów rolnych, są podstawowym źródłem konkurencyjności.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2011.