Od łańcuchów dostaw do sieci dostaw

Niniejszy artykuł jest próbą przedstawienia współczesnych tendencji w zakresie kształtowania łańcuchów dostaw oraz ich rozwoju w kierunku sieciowych łańcuchów dostaw, a ostatecznie - sieci dostaw.

Wzrost presji otoczenia oddziałującej na współcześnie funkcjonujące organizacje wymaga poszukiwania coraz bardziej wyrafinowanych sposobów umożliwiających ich przetrwanie i rozwój. Jednym z takich rozwiązań jest tworzenie łańcuchów dostaw, które w latach 90. ubiegłego stulecia umożliwiało firmom sprostanie wyzwaniom stawianym przez otoczenie. Obecnie, w pierwszej dekadzie trzeciego tysiąclecia łańcuchy dostaw wydają się już nie wystarczać. W duchu sprawdzonej idei łańcucha dostaw zaczynają one zwiększać ilość ogniw objętych optymalizacją. Podobnie, jak to miało miejsce kilkadziesiąt lat temu, gdy firmy wychodziły poza ramy indywidualnych organizacji tworząc łańcuch dostaw, obecnie zauważalny jest coraz wyraźniejszy trend rozszerzania zakresu działalności przez pojedyncze łańcuchy dostaw i tworzenie zorganizowanej grupy łańcuchów dostaw, nazywanych w literaturze sieciami dostaw.

Sieć logistyczna jako podstawa kształtowania łańcuchów dostaw
Ogólnie sieć rozumieć można jako zbiór węzłów powiązanych ze sobą określonymi relacjami. Mimo prostej definicji, pojęcie sieci posiadać może wiele różnych interpretacji. I tak mówić można o sieciach kolejowych, liniach elektrycznych łączących elektrownie, sieciach spożywczych, sieciach komórek neuronowych, semantycznych i sieciach relacji handlowych. Naukowe zainteresowanie sieciami ma długą tradycję. Związane jest ono z powstaniem teorii grafów w matematyce oraz pojawieniem się analizy sieci społecznych, jako obszaru badawczego w socjologii. Przeniesienie teorii sieci na grunt logistyki związane jest z dążeniem przedsiębiorstw do rozwoju zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, zwiększania elastyczności oraz wykorzystania synergicznych efektów współdziałania. W efekcie, niezależne pod względem organizacyjno - prawnym przedsiębiorstwa stają się uczestnikami tak zwanych sieci logistycznych. W celu wyjaśnienia pojęcia sieci logistycznej wykorzystać można jedną z dziedzin matematyki - teorię grafów. Sieć logistyczną w znaczeniu matematycznym określić zatem można jako graf skierowany G = (V, E) (gdzie: V to zbiór węzłów, a E to zbiór krawędzi), w którym każda krawędź ma nieujemną przepustowość c (u, v)≥ 03. Graficzny obraz sieci logistycznej w ujęciu teorii grafów przedstawia rysunek 1.

Sieć logistyczna z punktu widzenia teorii grafów to grupa węzłów połączona ze sobą liniami symbolizującymi wzajemne relacje natury logistycznej. Każdą krawędź skierowaną w sieci można interpretować jako kanał, którym coś płynie. Każdy kanał posiada ustaloną przepustowość, a wierzchołki sieci to punkty, w których zbiegają się kanały. Relacje w sieci charakteryzowane są zatem poprzez napięcie występujące między autonomią i współzależnością, lojalnością wobec grupy i indywidualnością, konkurencyjnością i kooperacją. W sieci logistycznej występuje wielość i różnorodność przepływów materiałów oraz związanych z nimi informacji, poczynając od momentu pozyskania surowców, aż po dostarczenie produktów finalnemu odbiorcy.

W związku z tym sieć logistyczną traktować można jako zbiór bezpośrednich powiązań natury logistycznej (materiałowo - informacyjnej), które kreują współzależności pomiędzy firmami i tworzą kontekst dla zawierania powiązań, które nadają poszczególnym firmom funkcje oraz przydzielają środki do ich realizacji. Oznacza to, że sieć logistyczną tworzą węzły (konkretne firmy) pomiędzy którymi występują pewne powiązania natury logistycznej, będące podstawą do tworzenia struktur znacznie bardziej zorganizowanych aniżeli te, które występują w samej sieci. Przykładem organizacji powstałej w oparciu o sieć logistyczną jest łańcuch dostaw.

Kształtowanie relacji interorganizacyjnych w łańcuchach dostaw
Dwuaspektowy sposób rozpatrywania problematyki sieci i łańcucha dostaw, konstytuującego się w jej obrębie, jest wynikiem obserwacji działalności gospodarczej. W praktyce bowiem samo wystąpienie powiązań materiałowo - informacyjnych między określonymi podmiotami nie oznacza, że relacje te są optymalne, a więc właściwie zaplanowane, zorganizowane i realizowane. Całościowa optymalizacja powiązań natury logistycznej, występujących między grupą podmiotów, tworzy organizacyjną podstawę kształtowania łańcuchów dostaw. Łańcuchy dostaw tworzą się na skutek postępującego procesu likwidacji barier między firmami i wykraczania poza tradycyjnie ukształtowane granice przedsiębiorstw. Ogniwa łańcucha dostaw przejmują wspólną całkowitą odpowiedzialność za cykl życia wyrobu, począwszy od źródeł pozyskania surowców i materiałów, poprzez ich przetwarzanie i montaż, na dystrybucji i sprzedaży produktów finalnych kończąc (rysunek 2).

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2007.